Kenmerken beginnende onderkoeling

• Lichaams (kern)temperatuur van 35°
• Hevig rillen
• Bleke en koude huid.
• Versneld hartritme en versnelde ademhaling.
• Normaal bewustzijn met vermoeidheidsgevoel en koude klachten

Wat stel je vast bij ernstige onderkoeling? 

• Het slachtoffer stopt met rillen. 
• Dalend bewustzijn. 
• Verminderde reflexen. 
• De hartslag daalt. 
• De spieren worden stijf. 
• Mogelijk blauwe lippen, oren, vingers en tenen.

Onderkoeling: hoe voorkom je het en hoe moet je handelen?

Iedereen kan onderkoeld raken. Tijdens het (sloep)roeien maar ook tijdens zwemmen, surfen, duiken en zeilen, zelfs tijdens vissen kan onderkoeling ontstaan. Zeker wanneer iemand zich onvoldoende voorbereidt. Of het weer plotseling verandert. Het grootste gevaar van onderkoeling is dat het sluipend verloopt.

Wat doen als je zelf te water raakt?

• Ga niet zwemmen, tenzij de kant zeer dichtbij is (minder dan 100 meter)
• Blijf stilliggen en maak je zo klein mogelijk (HELP-houding). Het contactoppervlak met het water is dan klein. Water stroomt langs een kleiner deel van de huid. Er kan zich tijdelijk een dun isolatielaagje van verwarmd water vormen tussen de kleding en de huid. Oksels en liezen liggen beschut zodat onderkoeling langzamer gaat
• Raak niet in paniek en denk positief: de wil om te overleven redt levens

Voorkom onderkoeling door:

• Draag voldoende warme kleding: thermo-ondergoed, fleece tussenlaag en water- en winddichte maar wel ademende bovenlaag of een surfpak, droogpak, overlevingspak of warmte-overall (steamer)
• Zorg voor goede ventilatie, zodat transpiratievocht weg kan. Ook door transpireren koel je af
• Draag op het water een goedgekeurd reddingvest
• Zorg voor persoonlijke noodsignalen om de tijd in het water zo kort mogelijk te houden
• Let op de eerste symptomen: rillen, sufheid, verward spreken, stijfheid

Wat moet je doen als iemand onderkoeld is geraakt?

• Bij niet te water raken en beginnende onderkoeling; zorg dat iemand kan opwarmen. Kleding, een reddingsdeken en indien beschikbaar warme drank.
• Haal iemand die lang in het water heeft gelegen horizontaal uit het water, niet verticaal
• Vervoer hem/haar op het land ook horizontaal, liefst met het hoofd iets lager en de benen in de voortbewegingsrichting
• Laat direct alarmeren via Den Helder Rescue op marifoonkanaal 16 of DSC, of op het land: bel 1-1-2 en vertel erbij dat het om een onderkoeling slachtoffer gaat
• Geen ademhaling? Start reanimatie! Zodra je een onderkoeld slachtoffer uit het water hebt gehaald, controleer je of de ademweg vrij is en of het slachtoffer ademhaalt. Twijfel je aan de ademhaling, ga dan eerst één minuut beademen. Bij ernstige onderkoeling kan dit moeizaam verlopen door spierstijfheid. Begin pas na één minuut met reanimeren (30 x borst indrukken – tempo 100 p. min., dan twee maal beademen) tot professionele hulpverleners dit overnemen. Geef de moed niet op. Een onderkoeld slachtoffer heeft meer zuurstof nodig dan iemand met een normale lichaamstemperatuur. Elk beetje zuurstofrijk bloed dat met een reanimatie wordt rondgepompt kan redding betekenen.
• Bescherm het slachtoffer zo snel mogelijk tegen verdere afkoeling. Pak armen en benen apart in zodat ze niet de romp extra kunnen afkoelen. Vergeet vooral niet het hoofd goed te beschermen. Gebruik als dat kan een reddingsdeken, in combinatie met een deken. Heb je geen reddingsdeken, gebruik dan vuilniszakken. Of bedek het slachtoffer met een deken, een slaapzak of jassen.

Niet doen!

Probeer een bewusteloos slachtoffer nooit iets te drinken te geven. Geef nooit alcohol, want dat verwijdt de bloedvaten en kan juist daling van de temperatuur tot gevolg hebben. Beweeg een onderkoeld slachtoffer zo weinig mogelijk, behandel het lichaam als dat het van glas is gemaakt.

Wel doen!

Een aanspreekbaar slachtoffer dat zelf een beker kan vasthouden, mag wel warme, liefst goed gesuikerde, dranken innemen. Help hem onder een niet te warme douche. Zoek in elk geval warmte en beschutting, bescherm hem tegen verdere afkoeling. Kleed het slachtoffer niet uit, behalve in een beschutte en verwarmde ruimte en als je hem daarna ook met droge kleding kunt aankleden.

Horizontaal uit het water halen en vervoeren

Een drenkeling die lang in het water heeft gelegen, heeft een verstoord evenwicht in de bloedsomloop. Dat komt door de voortdurende druk van het water op het lichaam. Dit merk je pas op het moment dat je het slachtoffer verticaal uit het water haalt. Door de zwaartekracht en drukvermindering op de ledematen verplaatst het koude stroperige bloed van de romp zich naar de ledematen. Het toch al zwak functionerende hart zal deze verandering niet kunnen bijhouden. Daardoor kan er een circulatiestilstand ontstaan. Door het slachtoffer horizontaal uit het water te halen en horizontaal te vervoeren wordt dit enigszins voorkomen.

(bronnen: Varen doe je samen, veiligsloeproeien.nl)